EU als veilige haven voor wetenschappers
Commissaris Zaharieva kondigt concrete maatregelen aan om wetenschappers uit de VS een alternatief te bieden. Dit zei ze tijdens een parlementair debat over academische vrijheid in de VS. Ze uitte haar bezorgdheid over de situatie in de VS. Hier bedreigen drastische bezuinigen op onderzoeksfinanciering en restrictieve wetgeving de academische vrijheid. Ze benadrukte dat academische vrijheid de ruggengraat is van innovatie en democratie, en dat Europa een veilige haven moet zijn voor wetenschap en onderzoek. Volgens Zaharieva moet Europa niet alleen reageren op de bedreigingen, maar ook proactief handelen.
Concreet actieplan voor academische vrijheid
Ze stelt dat academische vrijheid officieel verankerd moet worden in EU-wetgeving om interventie van lidstaten te voorkomen. Daarnaast wordt het Choose Europe-programma dit jaar gelanceerd. Via dit programma kunnen promovendi die voor Europa kiezen profiteren van hogere toelagen en langere contracten. Ook de subsidies van de European Research Council krijgen een boost, de top-up van €1 miljoen wordt verhoogt naar €2 miljoen euro. Verder wordt er een nieuwe visumstrategie ontwikkeld om het onderzoekers uit de VS makkelijker te maken om naar Europa te komen. Tenslotte moet de European Research Area Act nationale en EU-onderzoeksstrategieën beter afstemmen om fragmentatie tegen te gaan.
Context
De academische vrijheid in de VS staat onder druk door bezuinigingen en politieke inmenging. Onder de regering-Trump zijn diverse onderzoeksprogramma’s in de VS stopgezet. Dit leidt tot onzekerheid en zelfcensuur onder wetenschappers. De ERA Act, die in 2026 wordt verwacht, zal de Europese samenwerking versterken en onderzoeksinspanningen efficiënter maken. Eerder riep een groep EU wetenschapsministers ook al op dat de EU solidair moet zijn met onderzoekers die geen academische vrijheid kennen in hun eigen land.
Mede geschreven door Lotte Kuiper.
