Toegang tot onderzoeksinfrastructuren
Onderzoeksinfrastructuren spelen een cruciale rol in het werk van onderzoekers, maar zijn te vaak ontoegankelijk voor onderzoekers van over de grens. De EU wil daarom werk maken van een mondiaal ecosysteem van onderzoeksinfrastructuren. Dat blijkt uit de ‘Brno Declaration on Fostering a Global Ecosystem of Research Infrastructures’, waarin lidstaten en de Commissie zich committeren aan een actieplan. Volgens de ondertekenaars spelen de infrastructuren een essentiële rol, waarbij ze verwijzen naar de aanpak van COVID-19. Door samenwerking met landen buiten de EU te bevorderen, kunnen meer excellente onderzoekers gebruik maken van bestaande infrastructuren.
Eisen aan samenwerking
Samenwerking met niet-EU-landen is niet vrijblijvend. Mogelijke partners moeten zich schikken naar het principe van wederzijdse openheid en een gelijk speelveld gestoeld op gedeelde fundamentele waarden, aldus de verklaring. Anders gezegd, landen buiten de EU moeten de deur openzetten en bijvoorbeeld academische vrijheid steunen als hun onderzoekers in de EU aan de slag willen. Daarnaast willen de lidstaten onderzoeken hoe zij onderzoeksinfrastructuren kunnen inzetten als instrument ten behoeve van science diplomacy.
Lokaal verankerd, internationaal actief
De verklaring ziet onderzoeksinfrastructuren als een middel om wetenschappelijke excellentie te verspreiden. Het mondiale netwerk moeten daarom bestaan uit infrastructuren met sterke regionale wortels. Verankering uit zich bijvoorbeeld in het aantal samenwerkingen met onderzoekers uit de directe omgeving, maar ook kennisdeling of banden met bedrijven en het beroepsonderwijs. De ondertekenaars zie onderzoeksinfrastructuren als een investering in toekomstig verdienvermogen, en roepen overheden op om structureel geld vrij te maken. Veel infrastructuren blijken zichzelf namelijk op de lange termijn niet te kunnen bedruipen.
Context
Het Tsjechisch Raadsvoorzitterschap maakte onderszoeksinfrastructuren één van de speerpunten van haar onderzoeksagenda, naast synergieën, widening en de Europese Innovatieagenda. De Brno verklaring komt dan ook uit de koker van Tsjechië, dat in december 2022 Raadsconclusies over onderzoeksinfrastructuren wil laten aannemen. In de EU helpt het European Strategy Forum on Research Infrastructures de Commissie bij de ontwikkeling van beleid rondom Europese onderzoeksinfrastructuren. De komende jaren investeert Nederland 100 miljoen euro per jaar in nieuwe en opgewaardeerde onderzoeksinfrastructuren.
