Dossier: Open Access / Open Science
Open Science is een nieuwe vorm van wetenschap, gebaseerd op samenwerking en het toegankelijker maken van onderzoek middels digitale hulpmiddelen. Open Science draagt bij aan de realisatie van de Europese Onderzoeksruimte. Open Access is een onderdeel van Open Science. Dit gaat over de digitale toegang tot onderzoeksdata en -publicaties. Alle projecten die gefinancierd worden vanuit Horizon Europe zijn verplicht – uitzonderingen daargelaten - om alle gepubliceerde wetenschappelijke artikelen gratis en vrij toegankelijk te maken.
Laatste ontwikkelingen
De Europese Commissie heeft een visie gedeeld om het Open Research Europe-platform (ORE) uit te breiden naar een collectieve non-profit publicatiedienst. Deze uitbreiding moet een bijdrage gaan leveren aan beoordelingsmethoden van onderzoeksrapporten volgens open access principes. Volgens de Europese Commissie is buiten het platform slechts 50% van de gepubliceerde artikelen momenteel beschikbaar via open access publicaties.
Laatste update: 11 oktober 2024
Doelen van Open Science en Open Access
Open Science en Open Access richten zich op het toegankelijker maken van onderzoek en de resultaten die hier uit voortkomen. Dit levert een bijdrage aan betere en efficiëntere wetenschap en aan innovatie in de publieke en private sector. Een efficiënt systeem voor ruime verspreiding van en toegang tot onderzoekspublicaties en ruwe data helpen om wetenschappelijke vooruitgang te versnellen. Dit is essentieel voor het vermogen van Europa om haar economische prestaties en concurrentiekracht te verbeteren. Open Access kan ook de zichtbaarheid van het Europese onderzoek vergroten en in het bijzonder het midden- en kleinbedrijf toegang bieden tot het meest recente onderzoek.
Sinds 2020 is Open Science niet meer weg te denken uit het Europese onderzoeksbeleid. Het open access publicatieplatform bestaat al voor wetenschappers die deelnemen aan projecten binnen Horizon 2020 en Horizon Europe, waar onderzoek open en toegankelijk is en publicaties op een algemene opslagplek terug te vinden zijn. De coronapandemie illustreerde bovendien dat open science grote voordelen heeft. De Commissie en onderzoeksfinanciers in verschillende lidstaten zijn de laatste jaren dan ook erg actief geworden op Open Science. Volgens de European University Association moeten in 2025 alle Europese universiteiten in 2025 onderdeel van een wetenschappelijk ecosysteem gebaseerd op Open Science zijn.
Onderzoekers erkennen en waarderen
Daarnaast is Open Acces en Open Science de laatste jaren verbonden geraakt aan discussies over de erkenning en waardering van onderzoekers. Het onderzoeksveld vraagt al langer om een ware cultuuromslag, waarin er meer aandacht komt voor de diversiteit aan loopbanen. In zijn verschenen boek schreef voormalig DG RTD directeur Robert Jan Smits, dat er nog een lange weg te gaan is. Smits schrijft dat hij niet alleen het wetenschappelijk publiceren moet worden veranderd, maar het hele onderzoekssysteem. Nu is dit nog te veel gefocust op publiceren in plaats van de vele andere kwaliteiten en activiteiten die wetenschappers ontplooien, aldus Smits.
Niet Open Acces publiceren past grotendeels nog bij de ‘oude’ wetenschappelijke wereld waarin wetenschappelijke journals grote zeggenschap hebben over wat en door wie er gepubliceerd wordt, terwijl onderzoekers hoofdzakelijk afgerekend worden op basis van hun publicaties. Omdat onderzoekers veel meer activiteiten ontplooien die hun een goede onderzoeker maakt, is vanuit daar het geluid ontstaan om onderzoekers ook op hun werk als docent, kennis overdrager, commerciële rollen etc., te waarderen. Open Acces en Open Science kan hier een grote bijdrage aan leveren omdat er minder druk komt te liggen bij het publiceren in grote journals. Dit bespaart tijd en – niet onbelangrijk – geld.
Open Access in Horizon Europe
Open Access is een van de speerpunten van Horizon Europe. De Commissie heeft zich ten doel gesteld publicaties uit Europees gefinancierd onderzoek toegankelijk te maken voor iedereen. Onder Horizon 2020 gold reeds de voorwaarde dat publicaties gratis en vrij toegankelijk gepubliceerd moesten worden, tenzij ze onder een uitzondering vallen worden. Dit is onder Horizon Europe verder uitgebreid. Eind 2020 werd het platform Open Research Europe gelanceerd. Een open access platform dat onderzoekers gratis hun resultaten laat publiceren binnen alle vakgebieden. Het initiatief maakt het makkelijker om te voldoen aan de Open Access voorwaarden van de Europese onderzoeksfinanciering. De coronacrisis bleek een ware katalysator voor Open Acces. Sindsdien bestaat er ook een ERAC-werkgroep om Open Science te bevorderen.
European Open Science Cloud
De European Open Science Cloud (EOSC) realiseert een betrouwbare en open omgeving voor de wetenschappelijke gemeenschap voor het delen en gebruiken van data en onderzoeksresultaten. Het idee is dat door het opslaan, delen en hergebruiken van data kan wetenschappelijk onderzoek worden versneld. De Science Cloud is ook een belangrijk onderdeel van de Europese Onderzoeksruimte (ERA). Het initiatief ging in 2020 van start en is tevens is het een partnerschap binnen Horizon Europe. Karel Luyben, Rector Magnificus Emeritus van de TU Delft, is voorzitter van de EOSC. Om de EOSC te realiseren, moet actie ondernomen worden op zes verschillende terreinen: architectuur, data, services, toegang en gebruiksvriendelijkheid en regels voor deelname en bestuur. De European University Association sprak de wens uit dat in 2025 alle Europese academici actief betrokken zijn bij de EOSC.
Plan S
In september 2018 heeft cOAlition S, een groep van elf nationale onderzoekfinanciers ondersteund door de Commissie en de European Research Council (ERC), haar Plan S gepresenteerd. Hierin kondigden de coalitie aan dat Open Access publicatie van publiek gefinancierd onderzoek vanaf 2020 verplicht is. Plan S bestaat uit tien principes voor Open Access. Inmiddels hebben nog twee nationale onderzoeksfinanciers zich aangesloten bij cOAlition S. De ERC trok zich later echter terug uit het initiatief.
De principes van Plan S zijn sinds 2021 een verplicht criterium voor onderzoek gefinancierd door publieke financiers, zoals NWO en de Europese Commissie. Op dit moment werken de initiatiefnemers van Plan S, cOAlition S, ook toe naar volledige Open Access van academische boeken en onderdelen daarvan. Science Europe en cOAlition S lanceren een nieuw initiatief om Diamond Open Acces te promoten. Met dit plan moeten betaalmuren voor onderzoeksartikelen grotendeels verdwijnen, wat onderzoek en innovatie ten goede moet komen. Diamond Open Access is een reeds bestaande manier van Open Acces publiceren waarbij de kosten hoofdzakelijk worden gedragen door het (aangesloten) kennisveld.
Laatste ontwikkelingen
De Europese Commissie heeft een visie gedeeld om het Open Research Europe-platform (ORE) uit te breiden naar een collectieve non-profit publicatiedienst. Deze uitbreiding moet een bijdrage gaan leveren aan beoordelingsmethoden van onderzoeksrapporten volgens open access principes. Volgens de Europese Commissie is buiten het platform slechts 50% van de gepubliceerde artikelen momenteel beschikbaar via open access publicaties.
Laatste update: 11 oktober 2024
Doelen van Open Science en Open Access
Open Science en Open Access richten zich op het toegankelijker maken van onderzoek en de resultaten die hier uit voortkomen. Dit levert een bijdrage aan betere en efficiëntere wetenschap en aan innovatie in de publieke en private sector. Een efficiënt systeem voor ruime verspreiding van en toegang tot onderzoekspublicaties en ruwe data helpen om wetenschappelijke vooruitgang te versnellen. Dit is essentieel voor het vermogen van Europa om haar economische prestaties en concurrentiekracht te verbeteren. Open Access kan ook de zichtbaarheid van het Europese onderzoek vergroten en in het bijzonder het midden- en kleinbedrijf toegang bieden tot het meest recente onderzoek.
Sinds 2020 is Open Science niet meer weg te denken uit het Europese onderzoeksbeleid. Het open access publicatieplatform bestaat al voor wetenschappers die deelnemen aan projecten binnen Horizon 2020 en Horizon Europe, waar onderzoek open en toegankelijk is en publicaties op een algemene opslagplek terug te vinden zijn. De coronapandemie illustreerde bovendien dat open science grote voordelen heeft. De Commissie en onderzoeksfinanciers in verschillende lidstaten zijn de laatste jaren dan ook erg actief geworden op Open Science. Volgens de European University Association moeten in 2025 alle Europese universiteiten in 2025 onderdeel van een wetenschappelijk ecosysteem gebaseerd op Open Science zijn.
Onderzoekers erkennen en waarderen
Daarnaast is Open Acces en Open Science de laatste jaren verbonden geraakt aan discussies over de erkenning en waardering van onderzoekers. Het onderzoeksveld vraagt al langer om een ware cultuuromslag, waarin er meer aandacht komt voor de diversiteit aan loopbanen. In zijn verschenen boek schreef voormalig DG RTD directeur Robert Jan Smits, dat er nog een lange weg te gaan is. Smits schrijft dat hij niet alleen het wetenschappelijk publiceren moet worden veranderd, maar het hele onderzoekssysteem. Nu is dit nog te veel gefocust op publiceren in plaats van de vele andere kwaliteiten en activiteiten die wetenschappers ontplooien, aldus Smits.
Niet Open Acces publiceren past grotendeels nog bij de ‘oude’ wetenschappelijke wereld waarin wetenschappelijke journals grote zeggenschap hebben over wat en door wie er gepubliceerd wordt, terwijl onderzoekers hoofdzakelijk afgerekend worden op basis van hun publicaties. Omdat onderzoekers veel meer activiteiten ontplooien die hun een goede onderzoeker maakt, is vanuit daar het geluid ontstaan om onderzoekers ook op hun werk als docent, kennis overdrager, commerciële rollen etc., te waarderen. Open Acces en Open Science kan hier een grote bijdrage aan leveren omdat er minder druk komt te liggen bij het publiceren in grote journals. Dit bespaart tijd en – niet onbelangrijk – geld.
Open Access in Horizon Europe
Open Access is een van de speerpunten van Horizon Europe. De Commissie heeft zich ten doel gesteld publicaties uit Europees gefinancierd onderzoek toegankelijk te maken voor iedereen. Onder Horizon 2020 gold reeds de voorwaarde dat publicaties gratis en vrij toegankelijk gepubliceerd moesten worden, tenzij ze onder een uitzondering vallen worden. Dit is onder Horizon Europe verder uitgebreid. Eind 2020 werd het platform Open Research Europe gelanceerd. Een open access platform dat onderzoekers gratis hun resultaten laat publiceren binnen alle vakgebieden. Het initiatief maakt het makkelijker om te voldoen aan de Open Access voorwaarden van de Europese onderzoeksfinanciering. De coronacrisis bleek een ware katalysator voor Open Acces. Sindsdien bestaat er ook een ERAC-werkgroep om Open Science te bevorderen.
European Open Science Cloud
De European Open Science Cloud (EOSC) realiseert een betrouwbare en open omgeving voor de wetenschappelijke gemeenschap voor het delen en gebruiken van data en onderzoeksresultaten. Het idee is dat door het opslaan, delen en hergebruiken van data kan wetenschappelijk onderzoek worden versneld. De Science Cloud is ook een belangrijk onderdeel van de Europese Onderzoeksruimte (ERA). Het initiatief ging in 2020 van start en is tevens is het een partnerschap binnen Horizon Europe. Karel Luyben, Rector Magnificus Emeritus van de TU Delft, is voorzitter van de EOSC. Om de EOSC te realiseren, moet actie ondernomen worden op zes verschillende terreinen: architectuur, data, services, toegang en gebruiksvriendelijkheid en regels voor deelname en bestuur. De European University Association sprak de wens uit dat in 2025 alle Europese academici actief betrokken zijn bij de EOSC.
Plan S
In september 2018 heeft cOAlition S, een groep van elf nationale onderzoekfinanciers ondersteund door de Commissie en de European Research Council (ERC), haar Plan S gepresenteerd. Hierin kondigden de coalitie aan dat Open Access publicatie van publiek gefinancierd onderzoek vanaf 2020 verplicht is. Plan S bestaat uit tien principes voor Open Access. Inmiddels hebben nog twee nationale onderzoeksfinanciers zich aangesloten bij cOAlition S. De ERC trok zich later echter terug uit het initiatief.
De principes van Plan S zijn sinds 2021 een verplicht criterium voor onderzoek gefinancierd door publieke financiers, zoals NWO en de Europese Commissie. Op dit moment werken de initiatiefnemers van Plan S, cOAlition S, ook toe naar volledige Open Access van academische boeken en onderdelen daarvan. Science Europe en cOAlition S lanceren een nieuw initiatief om Diamond Open Acces te promoten. Met dit plan moeten betaalmuren voor onderzoeksartikelen grotendeels verdwijnen, wat onderzoek en innovatie ten goede moet komen. Diamond Open Access is een reeds bestaande manier van Open Acces publiceren waarbij de kosten hoofdzakelijk worden gedragen door het (aangesloten) kennisveld.
