Bodemgeletterdheid van A tot Z
Zo’n 60% van de Europese bodems kampt met kwaliteitsverlies door niet-duurzaam gebruik en vervuiling. Slechte bodemkwaliteit leidt tot mindere oogsten, waardoor boeren minder kunnen verkopen en hun inkomsten dalen. Hoe herstellen we die bodems en zorgen we tegelijkertijd dat mensen meer leren over bodemgezondheid? Dat is waar het Bodemmissie project SOILCRATES zich op richt. De volledige naam van het project is SOil Innovation Labs: Co-Regenerating and Transforming European Soils. Dit vertaalt naar de afkorting SOILCRATES - een knipoog naar de Griekse filosoof Socrates. Met geldstromen uit Horizon Europe, zijn er vier living labs opgezet in vier verschillende regio’s in Nederland, Ierland, Frankrijk en Spanje. In en rond elk lab werken onderzoekers, boeren, burgers en beleidsmakers aan urgente bodemvraagstukken.
Vier living labs, vier thema’s
De vier living labs zijn de motor achter het project. Deze behandelen vier subthema’s: “Gewasdiversificatie” gaat over het uitbreiden van bouwplannen van boeren en het telen van nieuwe gewassen. Bij het sub thema “klimaatverandering” draait het om optimalisatie van watergebruik in de landbouw. Het gebruik van meststoffen, bodemverbeteraars zoals compost en efficiënter bemesten vallen onder het derde sub thema. En ten slotte, “bodembiologie” met als hoofdvraag: hoe behouden we de beste bodemkwaliteit en zetten we het bodemleven in zijn kracht? In het Nederlandse living-lab komen alle onderwerpen gelijkwaardig aanbod, terwijl in Frankrijk en Spanje met name irrigatie een prioriteit is vanwege het warmere en drogere klimaat. Toch valt er volgens Elferink veel van elkaar te leren. Ook in Nederland wordt het steeds droger, dus op dat vlak valt er nog veel kennis met elkaar uit te wisselen.
Drie lighthouses in Noord-Nederland
SOILCRATES is actief in Noord-Nederland binnen de provincies Friesland, Groningen en Drenthe. In alle drie de provincies bevinden zich ook lighthouses. Deze fysieke locaties fungeren als ontmoetingsplaatsen voor de living labs. “Hier vindt de reuring plaats”, vertelt Elferink. In de lighthouses vinden de co-creatiesessies plaats waar boeren, onderzoekers en beleidsmakers samenkomen om vraagstukken rondom bodemgezondheid te bespreken. Maar naast gesprekken, bieden de lighthouses ook de kans om bepaalde innovaties en technologieën te demonstreren en zo van elkaar te leren. De boeren staan aan het roer in deze living labs: zij kunnen hun inzichten en experimenten delen, maar ook verder geholpen en gestuurd worden door de andere aanwezigen. Zo ontstaat een gezamenlijke leeromgeving waarin praktijk en theorie elkaar versterken.
Boer aan het roer
De actieve betrokkenheid van boeren komt ook terug bij andere onderdelen van het project. Zo is er een werkpakket dat in de financiële steun voorziet: boeren krijgen betaald voor hun deelname aan projectactiviteiten, zowel in Nederland als in het buitenland. Ook krijgen ze een budget voor het uitvoeren van een experiment om bijvoorbeeld kosten voor machines, gebruik van hun perceel en de uren te dekken. Verder, om te kijken wat het project nu écht zal opleveren voor de boeren en de maatschappij, bestaat er een socio-economisch werkpakket. Hier kijken ze bijvoorbeeld naar de invloed van producten en diensten die uit het project zouden kunnen ontstaan. Zelfs kunstmatige intelligentie om boeren te ondersteunen krijgt een plekje in het project. Vooral in Ierland hebben ze al veel kennis over remote-sensing en machine-learning om boeren inzicht te geven in de effecten van nieuwe maatregelen op hun land. Tot de einddatum op 30 september 2028 blijft SOILCRATES werken aan dit soort oplossingen voor een duurzamer boerenland.
Emiel Elferink is lector Duurzaam Bodembeheer aan Hogeschool Van Hall Larenstein in Leeuwarden. Hij studeerde biologie en milieuwetenschappen en werkte vervolgens in de consultancysector, met een focus op bodem, klimaat en organische stof. Sinds 2016 leidt hij het lectoraat Duurzaam Bodembeheer, waarin hij samen met een multidisciplinair team werkt aan praktijkgericht onderzoek voor een gezondere landbouwbodem. In het SOILCRATES coördineert hij de Living Lab-activiteiten in Noord-Nederland.
Context
In de seriereeks “Uitgelicht” belicht Neth-ER EU-gefinancierde onderzoeks-, innovatie- en onderwijsprojecten van haar leden en achterban. Emiel Elferink werkt als lector aan de Hogeschool van Hall Larenstein, waar hij verantwoordelijk is voor het SOILCRATES project. Het SOILCRATES project valt onder de bodemmissie van Horizon Europe. De missies moeten richting geven aan onderzoeksprojecten en daarmee impact verzekeren. Bovendien moeten de missies tot de verbeelding van de burger spreken, omdat ze concrete doelen stellen waar onderzoekers aan bijdragen.
