Eerst het geld
De eerste stap is bepalen hoeveel geld Horizon Europe krijgt. Dat budget wordt vastgelegd in de Europese meerjarenbegroting of Meerjarig Financieel Kader (MFK). In juli stelden de regeringsleiders in de Europese Raad dat Horizon Europe 75,9 miljard euro zou ontvangen (tegenover 73,08 miljard voor Horizon 2020). Met de top-up van 5 miljard uit het herstelfonds NextGenerationEU zou dit op een totaal van 80,9 miljard uitkomen. Daarmee is de kous nog niet af. Het Europees Parlement moet namelijk ook instemmen met het MFK en zet daarbij in op een hoger budget voor Horizon Europe. Het Parlement mag officieel het MFK niet amenderen, dat wil zeggen dat het EP het Raadsvoorstel kan goedkeuren of afkeuren, maar niet kan wijzigen. Aangezien het Parlement direct na het Raadsvoorstel al aangaf niet akkoord te zijn, wordt er momenteel officieus onderhandeld met de lidstaten onder leiding van het Duitse voorzitterschap. Zodra de twee partijen eruit zijn, zal de Raad het definitieve MFK ter goedkeuring voorleggen aan het Parlement. Vervolgens kan ook de begroting voor 2021 worden vastgelegd, die bepaalt hoeveel geld de Commissie volgend jaar mag uitgeven. Op dat moment is bekend hoeveel geld Horizon Europe daadwerkelijk kan besteden.
Politieke steun voor juridische basis
Met het budget in de hand kunnen het Parlement en de lidstaten opnieuw in gesprek, dit keer over Horizon Europe zelf. Weliswaar werd er voor de Europese verkiezingen in 2019 al veel besloten, zoals de vijf missiegebieden en de doelen van de European Innovation Council, maar niet alles. Drie belangrijke punten staan nog open, namelijk de budgetverdeling binnen het programma, de regels voor deelname van derde landen en de synergieën met andere programma’s. Ook hier onderhandelen de twee partijen tot er een akkoord ligt – dit keer officieel – waarna Parlement en Raad over de wetsteksten zullen stemmen. Nadat deze verordeningen zijn vastgelegd, weten we waar het Europese onderzoeksgeld aan uitgegeven zal worden en wie onderzoeksprojecten mag uitvoeren.
Van strategisch plan naar werkprogramma
Met de wetsteksten op zak kan er eindelijk gewerkt worden aan de besteding van het onderzoeksgeld. Dat gebeurt in twee stappen. Eerst moeten de lidstaten het strategisch plan aannemen. De voorbereidingen van het plan, dat de impact van Europees onderzoek moet vergroten, lopen al sinds de zomer van 2019, maar een besluit is nog niet mogelijk. Dat wordt namelijk genomen in het programmacomité met vertegenwoordigers uit de lidstaten, dat pas opgericht kan worden als er een wetstekst is. Hetzelfde geldt voor de werkprogramma’s, die bovendien moeten wachten op het strategisch plan.
En dan nog dit
Alsof het bovenstaande nog niet ingewikkeld genoeg is, loopt de besluitvorming voor sommige onderdelen van Horizon Europe parallel aan het strategisch plan. Zo worden de missies en partnerschappen verder uitgewerkt om uiteindelijk opgenomen te worden in het strategisch plan. De European Research Council en de European Innovation Council werken aan hun eigen planning voor 2021 en wachten enkel op de wetsteksten, niet het strategisch plan. Bovendien wordt er momenteel nog separaat onderhandeld tussen de Raad en het EP over de Strategische Innovatieagenda van het European Institute of Innovation and Technology. Tenslotte moet op de achtergrond de implementatiestrategie Horizon Europe gebruiksvriendelijker maken.
Context
Wanneer gaat Horizon Europe nu echt van start? De Commissie houdt in al haar publieke uitlatingen vast aan 1 januari 2021 als moment waarop de verordeningen in kracht zullen treden, mits er dan een politiek akkoord is. Maar voor onderzoekers zegt die datum niet zo veel, omdat de oproepen voor nieuwe onderzoeksprojecten pas later zullen volgen. Wanneer de werkprogramma’s gepubliceerd worden, is helaas nog niet met zekerheid te zeggen, maar in Brussel houdt men voorzichtig rekening met maart 2021.
