Excellentie en impact blijven de leidende criteria
Het belangrijkste besluit is dat het fundament van het programma niet veranderd is: excellentie en impact zullen net als in Horizon 2020 de leidende criteria blijven. Hiermee is er ondanks hevige discussies niets veranderd ten opzichte van het Commissievoorstel. Discussies over de leidende criteria van Horizon Europe waren er namelijk zeker; de onderhandelingen legden een interne verdeeldheid bloot tussen de ‘oude’ EU-15 lidstaten, waar Nederland onder valt, en de ‘nieuwe’ EU-13 lidstaten. De EU-13 landen, die voornamelijk maar niet enkel uit landen in Centraal- en Oost-Europa bestaan, wilden een aanpassing van de criteria om de kloof op het gebied van onderzoek in de EU te dichten. Het voorstel van het Parlement bevatte bijvoorbeeld extra subcriteria om bij gelijke kwaliteit van voorstellen EU-13 landen voorrang te verlenen. Dit idee vond echter geen steun in de onderhandelingen met de Raad en het voorstel van de Commissie is uiteindelijk intact gebleven. Wel zal in Horizon Europe een groter deel van het budget naar de in Horizon 2020 geïntroduceerde widening-maatregelen gaan, namelijk 3,3% in plaats van 1,8%. Als het aan de Commissie ligt, zullen andere delen van het programma daar echter niet onder lijden, aangezien het voorgestelde totaalbudget van 70,2 miljard naar 94,1 miljard gaat in Horizon Europe.
De EU op missie voor klimaat
Wat is er nog meer veranderd ten opzichte van het Commissievoorstel? Op het gebied van klimaat is een van de amendementen van het Parlement overeind gebleven: waar de Commissie voorstelde 25% van het budget te reserveren voor klimaat-gerelateerd onderzoek, deed het Parlement daar met 35% nog een schepje bovenop. Klimaat staat bijvoorbeeld centraal bij de door de Commissie geïntroduceerde missies. Zo zullen de missies oplossingen gaan vinden om onze maatschappij aan te passen aan klimaatverandering, worden er klimaatneutrale Europese steden gebouwd en zullen wateren, bodems en voeding in Europa worden verduurzaamd.
EP beslist mee over missies en partnerschappen
Over die missiegebieden (en partnerschappen) was nogal wat te doen. Na een discussie over de juridische basis van Horizon Europe tussen de Europese instellingen, zijn deze themagebieden nu onderdeel van het kaderprogramma in plaats van het specifieke programma. Een overwinning voor het Parlement, dat nu heeft mogen meestemmen over de thema’s van de partnerschappen en de missies. Er zijn vijf missiegebieden die verder ingevuld zullen worden door de mission boards – voor deelname aan deze besturen kan je je overigens nog tot 11 juni aanmelden. Daarnaast zijn de partnerschappen van Horizon 2020 geëvalueerd en aangepast waar nodig, wat heeft geleid tot acht gebieden voor geïnstitutionaliseerde partnerschappen (Artikel 185 en 187-initiatieven). De Commissie zal in juni een voorstel publiceren voor alle partnerschappen als onderdeel van het strategisch planningsproces.
Prominentere rol voor het mkb
Een van de paradepaardjes van Carlos Moedas zal ook doorgang krijgen in Horizon Europe, namelijk de nog op te richten European Innovation Council (EIC). De Europese Unie wil een inhaalslag maken ten opzichte van China en de VS in innovatie die nieuwe markten creëert. In de onderhandelingen was er enige aandacht voor de rol van het mkb. Het huidige mkb-instrument gaat op in de EIC en heet nu het Accelerator-instrument. Door middel van een combinatie van equity en subsidies zal dit instrument mogelijk baanbrekende innovatie ondersteunen. Overigens is 70% van de EIC Accelerator gereserveerd voor het mkb. De EIC moet de impact van Europees onderzoek & innovatie vergroten en sluit wat dat betreft goed aan bij de leidende criteria. Een pilot hiervoor loopt al.
Conclusie
Dit verdiepende artikel nam een kijkje in het gedeeltelijke akkoord over het kader- en specifieke programma dat de Europese instellingen voor de Europese verkiezingen bekrachtigden. Het Nederlandse kennisveld kan tevreden zijn met het programma dat voortbouwt op de succesfactoren van zijn voorganger, waarbij de leidende criteria ondanks hevige discussies hetzelfde zullen blijven. Hoewel de inhoud grotendeels is besloten, zal het in het najaar echt om de knaken gaan. Tijdens de onderhandelingen van het Meerjarig Financieel Kader zal pas echt duidelijk worden hoeveel geld er naar Horizon Europe en haar verschillende onderdelen zal gaan, alsmede hoe synergiën met andere EU-programma’s en de associatie met landen buiten de EU eruit gaan zien.
Context
In juni 2018 presenteerde de Europese Commissie haar voorstel voor de opvolger van Horizon 2020: Horizon Europe. Na een relatief korte onderhandelingsperiode bereikten de Raad en het Parlement een tussenakkoord over zowel het kaderprogramma en het specifieke programma. Dit zette het licht op groen voor de Commissie om te beginnen met de implementatie van het programma. Momenteel is de Commissie druk bezig met de strategische planning, waarbij zij de prioriteiten voor de werkprogramma’s, de missies en de partnerschappen formuleert. Horizon Europe zal van start gaan op 1 januari 2021.
Door Joep Bresser.
