Minder financiering onderzoek en innovatie
Alhoewel de uitkomst van de oorlog in Oekraïne op het moment van schrijven nog onzeker is, is het in ieder geval duidelijk dat de Russische invasie een grote impact heeft op Europa. De genomen maatregelen zullen ook een directe of indirecte invloed hebben op het Europese onderzoeks- en innovatielandschap, stelt de Commissie in het rapport ‘EU research and innovation and the invasion of Ukraine’. Zo zal de huidige onzekerheid op de markt
waarschijnlijk het economische herstel na de pandemie afzwakken. Een langzamer economisch herstel kan volgens de Commissie betekenen dat er minder middelen beschikbaar zijn om onderzoek en innovatie te financieren vanuit de lidstaten.
Vertraging groene transitie, verschuiving prioriteiten
De Green Deal dreigt te verzanden. Een mogelijk vertragende factor voor groene transities en het behalen van de Green Deal hangt volgens de Commissie samen met het stoppen met Russisch gas. De Commissie verwacht dat landen dit gat snel proberen op te vullen en hierbij gebruik zullen maken van andere fossiele energiebronnen. De Commissie voorziet een groter belang van cyberveiligheid doordat veiligheidsdreigingen vanuit meerdere kanten komen. De komende jaren zal er daarom mogelijk meer worden ingezet op goede cyberweerbaarheid. Verder is door de oorlog het gesprek over de defensie-instrumenten centraler komen te staan, aldus de Commissie.
Onderzoekssamenwerkingen verstoord
Veel landen, waaronder Nederland, hebben de onderzoekssamenwerkingen met Rusland gedeeltelijk – al dan niet volledig – opgeschort. Binnen Rusland werd tot voorheen 58% van het onderzoek gedaan in co-publicatie met de EU, wat nu dus niet meer gebeurt. Het stopzetten van de samenwerkingen zal ook gevolgen hebben voor het onderzoek binnen de energiesector in de EU, voorziet de Commissie, omdat dit in Rusland het grootste onderzoeksgebied betreft en Rusland hier dus een bijdrage aan leverde binnen de EU.
Op de lange termijn mogelijk meer innovatie in EU
De Commissie houdt er rekening mee dat het innovatieniveau in de EU zal toenemen. Tussen migranten bevinden zich namelijk vaak verhoudingsgewijs veel uitvinders en ondernemers, wat het innovatieniveau in de lidstaten die hen opvangen op de lange termijn ten goede komt. Daarnaast bestaat de kans dat hoogopgeleide Russen Rusland in deze periode verlaten en zich binnen de EU nestelen, wat het onderzoeksniveau in de EU ten goede kan komen en het Russische niveau zal verlagen. Dit wordt ook wel een braindrain genoemd vanuit Russisch perspectief, of een braingain vanuit Europees perspectief.
Context
De Europese Unie veroordeelt de Russische inval in Oekraïne. Ook een groot aantal Europese kenniskoepels verklaarde zich solidair met Oekraïne. Sinds de inval in Oekraïne heeft de Commissie meermaals haar sanctiepakket tegen Rusland uitgebreid. Met de huidige kennissancties zijn Russische onderzoeksinstellingen en aanverwanten voorlopig volledig uitgesloten van zowel Horizon Europe als Erasmus. Individuele onderzoekers kunnen nog wel deelnemen aan bijvoorbeeld de ERC en de MSCA, mits zij niet op een sanctielijst staan. Om Oekraïense vluchtelingen zo goed mogelijk op te vangen in het onderwijs, heeft de Commissie een handreiking opgesteld.
